Waarschijnlijk ben je al vaker een openlijk narcist tegengekomen. Deze toont zich door schaamteloos superieur gedrag en het totaal geen rekening houden met jouw als persoon. De openlijk narcist toont duidelijk dat alles om hem/haar draait en is volledig gericht op 'het zelf'. Je kunt dan ook duidelijke karaktertrekken zien, deze persoon is vaak arrogant, agressief en heeft geen empathie. Bij een verborgen narcist is dit veel moeilijker te herkennen, aangezien ze op slinkse wijze jouw voor de gek houden. Een veel voorkomende manipulatietechniek die ze gebruiken is dan ook gaslighting. In deze blog wordt kort beschreven wat gaslighting precies is, wat een verborgen narcist inhoud en worden de 10 meest opvallende kenmerken van de verborgen narcist beschreven.
Wat ik in mijn andere blog 'Narcisme, wat houdt deze term precies in?' al beschreef is dat narcisme niet aangeboren is, maar aangeleerd. Mensen met narcistische trekken, hebben een grote leegte in hunzelf, die ze proberen op te vullen door anderen naar beneden te halen. Dit kan variëren van mild tot extreme vormen van narcisme. Zelf heb ik een moeder die veel narcistische trekken vertoond, opgroeien met een narcist is heel zwaar en erg schadelijk voor een kind, helaas wordt dit maar al te vaak onderschat.
Wat is Gaslighting?
Gaslighting is een veelvoorkomende manipulatievorm gebruikt door narcisten, vooral verborgen narcisten, om de ander aan zijn/haar vinger te winden. Bij gaslighting wordt de waarheid verdraait om zo de ander steeds onzekerder te maken en aan zichzelf te laten twijfelen. Hierdoor zal de persoon steeds minder een eigen identiteit hebben en een volger worden van de narcist. De narcist heeft dan een machtspositie, want de persoon vormt dan geen bedreiging meer. De narcist heeft namelijk een ielige persoonlijkheid en ziet daarom alles als een bedreiging. Dus als jij een eigen mening hebt voelt dit te gevaarlijk voor de narcist, aangezien zijn/haar wereldbeeld dan kan instorten. Alles gebeurt zo subtiel dat je het vaak helemaal niet door hebt dat je voor de gek wordt gehouden. Ze ontkennen bijvoorbeeld glashard iets wat jij weet dat zeker heeft plaatsgevonden en verdraaien gesprekken. Het gevolg is dat jij dan afhankelijk wordt van de narcist, geen eigen mening durft te geven en over jezelf denkt gek te zijn. Soms voelt het alsof je alles moet opnemen, zodat je bewijs hebt dat je daadwerkelijk gelijk hebt.
Verborgen narcisme
Verborgen narcisme is veel ingewikkelder te herkennen dan openlijk narcisme. Aangezien verborgen narcisten geheim willen blijven, gebruiken ze slinkse manipulatietechnieken zoals gaslighting. De verborgen narcist gaat veel subtieler te werk en doet zich naar de buitenwereld erg vriendelijk en genereus voor. Door verhalen te vertellen aan anderen waarin ze als goed overkomen, krijgen ze op de korte termijn de aandacht en waardering waarnaar ze zoeken. Ze kunnen niet voor altijd dit masker ophouden, waardoor ze vaak thuis heel akelig zijn. De verborgen narcist ervaart veel leegtes in zich, wat hem/haar heel onvoorspelbaar kan maken. De ene keer vinden ze iets wat je vraagt oké, de andere keer kunnen ze op dezelfde vraag helemaal uitvallen en geïrriteerd worden. Ze vallen anderen vaak op hun persoon aan, ze zeggen bijvoorbeeld: 'Je bent gewoon te gevoelig, onredelijk of door jouw voel ik mij mislukt en is mijn leven een boel ellende.' Het ligt namelijk nooit aan de narcist zelf, het is altijd de ander zijn schuld. Aangezien de narcist 'voeding' nodig heeft, zal hij/zij redelijk vaak contact met je zoeken, als ze maar de aandacht krijgen die ze nodig hebben of dit nou positief of negatief is.
De 10 meest opvallende kenmerken van een verborgen narcist:
1. Heeft weinig tot geen empathie
Een verborgen narcist kan en wil zich niet inleven in de ander, alleen zijn eigen belang telt. Vaak als het om lichamelijke pijn gaat, kunnen ze nog net aan doen alsof ze het naar voor je vinden. Maar alles wat te maken heeft met emotionele pijn of verdriet kan de verborgen narcist niet verdragen. Ze zullen dan net doen alsof je gek bent en niet bestaat. Dit vormt volgens hun namelijk weer een aanval op hun kwetsbare zelfbeeld en moet koste wat kost vermeden worden. Diepgaande emoties worden immers door hunzelf al bijna heel hun leven onderdrukt en mogen nooit naar boven komen. In een relatie met een narcist is er immers nooit echt ruimte voor jouw, het gesprek draait binnen no time weer om de narcist.
2. Stelt zich zielig en als slachtoffer op
Verborgen narcisten zijn volgens zichzelf altijd onschuldig en schuiven de schuld altijd op een ander af. Wanneer jij bijvoorbeeld iets laat vallen worden ze boos, maar als ze zelf iets laten vallen doen ze alsof er niks gebeurt is of geven ze een ander de schuld en zeggen: 'Dit komt allemaal door jouw, jij leidde mij af!'. Als het onmogelijk is weg te komen met iets wat ze gedaan hebben, zullen ze zich meteen als slachtoffer opstellen. Hiermee hopen ze op de empathie van anderen in te spelen en er zo fijn en snel mogelijk mee weg te kunnen komen.
3. De mening van anderen mag er niet zijn en telt niet
De verborgen narcist ziet de mening van anderen als een aanval op hun eigen kwetsbare identiteit. Daarom zal de narcist er alles aan doen om te laten zien dat hij/zij gelijk heeft of dit nou via manipulatie gaat of niet, ze gaan enorm ver hierin. Vaak wordt als laatste zet gaslighting gebruikt, welke inspeelt op de gevoelens van de ander, wat zo slinks gaat dat bijna iedereen erin trapt. Uiteindelijk als je een lange periode wordt blootgesteld aan dit gedrag en niet durft weg te gaan bij de narcist, zul je een volger worden van de narcist die geen eigen mening en identiteit meer durft te hebben.
4. Doet vriendelijk naar de buitenwereld, maar is thuis heel sluw
Een verborgen narcist probeert er alles aan te doen, zodat zijn identiteit verborgen blijft. De verborgen narcist moet in een goed daglicht staan en mag vooral niet ontmaskerd worden. Daarom doen ze naar de buitenwereld alsof hun gezin perfect is en hij/zij de perfecte ouder is. Kinderen kunnen dit zelfs gaan geloven en gaan niet meer realistisch kijken naar hun ouders, maar vanuit de bril van: 'mijn gezin is perfect, alleen ik ben zondig'. Kinderen worden namelijk aangeleerd dat zij altijd de schuldige zijn en de narcist nooit wat verkeerd kan doen. Dit is erg schadelijk voor kinderen en ze zullen hier in hun volwassen leven erg last van hebben, vooral niet weten wie ze zijn en niet voor zichzelf durven opkomen.
5. Blijft 'zwakheden' over jouw herhalen om zichzelf beter te voelen
Een verborgen narcist, zal vaak herhalen wat er verkeerd gegaan is bij jouw. Als een narcist bijvoorbeeld weet dat je een tentamen niet hebt gehaald of je telefoon vergeten bent in de trein, zal je dit nog lange tijd blijven horen. Ze voelen zich namelijk beter als anderen fouten maken. Een narcist heeft een heel laag zelfbeeld en dit is een van de manieren om op korte termijn, deze leegte in hunzelf op te vullen. Hierdoor zul je, als je er niet bewust van wordt, jouw menselijk kant gaan afwijzen en verafschuwen. Dit kan veel impact hebben op jouw latere leven, vaak ontwikkeld zich perfectionisme en faalangst, aangezien iets wat afwijkt van de norm, als slecht wordt bestempeld en iets waar je je voor moet schamen.
6. Vinden macht belangrijk en staan volgens hunzelf boven de ander
Net als openlijke narcisten, zijn ook verborgen narcisten continue opzoek naar macht. Ze zullen er alles aan doen om hun machtspositie veilig te stellen en op slinkse wijze jou te manipuleren. Zonder macht voelen ze zich enorm kwetsbaar, het liefst kunnen ze alles controleren zelfs de toekomst, zodat er niks kan gebeuren wat hun kan kwetsen. Door deze drang voor macht plaatsen ze zichzelf boven de ander, er is geen ruimte voor gelijkwaardigheid. Hierdoor zul je nooit een band kunnen opbouwen met de narcist, aangezien alleen de narcist waardig genoeg is in zijn/haar eigen wereldbeeld.
7. Passief agressieve reacties
Aangezien verborgen narcisten moeilijk emoties kunnen uiten, zul je het niet gauw merken als ze boos zijn. Toch vertonen ze vaak wel passief agressief gedrag, waaraan je kunt voelen dat ze diep van binnen woedend zijn. Passief agressief gedrag zijn steken onder water zoals bijvoorbeeld, het afraken en pesten van anderen, het expres negeren van anderen (silent treatment) en vooral de sarcistische kant van de narcist komt enorm naar voren.
De silent treatment komt vaak voor wanneer iemand de narcist zo erg triggert, dat hij onmiddellijk afstand doet. De narcist praat dan niet meer tegen jou en doet net alsof je niet bestaat, want hij/zij vindt dat jij iets vreselijks hebt gedaan. Dit kan al gebeuren als jij een mening geeft, als het maar iets te dicht bij zijn ware zelf komt of volgends de narcist een bedreiging vormt. Hij/zij sluit zich dan af en geeft jouw de schuld van zijn pijn want ja jij rakelt het immers op.
8. Neemt alles persoonlijk en zoekt voortdurend naar bevestiging
Een verborgen narcist is diep van binnen heel onzeker, waardoor de kleinste kritiek al als een aanval wordt gezien. Ook al zeg je iets over zijn haar, bijvoorbeeld dat het wat warrig oogt, zal hij het gelijk opvatten als: ze vind me maar niks, en ik ben niet goed genoeg volgens haar. Vaak zijn narcisten in hun jeugd sterk emotioneel verwaarloosd en daardoor hebben ze dit mechanisme aangenomen. Een verborgen narcist zal niet direct vragen om een compliment, maar zal dit wel uitlokken door continue te praten over wat voor goede dingen hij/zij wel niet gedaan heeft of hoe goed anderen hem/haar wel niet vinden.
9. Zullen nooit sorry zeggen
Wat nooit zal horen is een narcist die uit zichzelf sorry zegt. Bij een narcist moet je een sorry uit hem/haar vissen, pas als de narcist echt geen kant op kan of af wil zijn van 'jouw gezeik' dan pas zal de narcist sorry zeggen. Deze sorry is totaal ongemeend, want de volgende keer zal de narcist precies weer hetzelfde doen of jouw op de zelfde manier kwetsen. Sorry zeggen is namelijk kwetsbaar opstellen en zoals je weet doen narcisten dat niet. Ze hebben een hele muur om zichzelf heen gebouwd dus empathisch medeleven tonen zal nooit gebeuren. Het lijkt misschien alsof de narcist zich te goed voelt om sorry te zeggen, maar eigenlijk zijn ze doodsbang om het te zeggen. Het punt is dat een narcist zichzelf diep van binnen haat en totaal niet van zichzelf houdt, hierdoor kun je nooit een relatie met een narcist opbouwen. Pas als iemand van zichzelf houdt kan hij/zij pas van een ander houden en dus oprecht sorry zeggen en uit moeilijke situaties met een ander komen.
10. Neemt geen verantwoordelijkheid en schuift de schuld op anderen af
De narcist kan nooit wat verkeerd doen, maakt niet uit of het zwart op wit staat, ze zullen dit altijd glashard ontkennen. De schuld van iets hebben is natuurlijk negatief, de verborgen narcist doet er alles aan om perfect en goed over te komen, dus daarmee ook de schuld af te schuiven op iemand anders. Als ze namelijk in gaan zien dat ze zelf iets verkeerd hebben gedaan, stort hun hele wereld in. Vaak hebben narcisten in het verleden veel meegemaakt, gepest en kregen ze van alles de schuld. Hierdoor zijn ze zo bang geworden om 'slecht' over te komen, dat ze maar een wereld ophouden waarin ze nooit iets verkeerd kunnen doen. Verborgen narcisten gebruiken hiervoor ook gaslight technieken, zodat anderen gaan geloven dat ze zelf schuldig zijn. Als de ander dit gelooft voelt de narcist zich nog beter, aangezien zijn wereldbeeld weer wordt bevestigd.
Hoe kun je omgaan met verborgen narcisme?
Allereerst is het belangrijk bewust te worden en te gaan durven kijken naar signalen die de verborgen narcist afgeeft. Als je het gevoel hebt dat een van je ouders dit zijn, durf dan toch realistisch naar de situatie te kijken. Dit kan heel eng zijn, omdat het dan voelt alsof je hun verraad, maar geloof me het is enorm belangrijk voor jezelf, ander ga je er aan onderdoor.
Volg vooral je intuïtie, want die heeft bijna altijd gelijk. Voelt het alsof iets niet helemaal klopt, probeer jezelf dan af te vragen waarom je dat zo voelt en geef jezelf liefde. Het is moeilijk om er na jaren pas achter te komen dat je mentaal mishandelt bent/wordt, maar straf je zelf hier niet voor wanneer je erachter komt. Dit maakt dingen alleen maar erger en je hebt tenslotte al die jaren al geleden. Probeer jezelf juist de liefde aan jezelf zodat je grenzen gaat durven stellen. Zonder grenzen zul je voor altijd in de macht zijn van een narcist en nooit jouw leven kunnen opbouwen.
Wanneer je grenzen gaat aangeven, zal de narcist dit niet leuk vinden aangezien hij/zij dan geen macht meer over jouw heeft. Wees voorbereid op ruzies en conflicten en probeer jezelf hiervoor te beschermen. Dit kun je doen door niet mee te gaan in de haat van de narcist en te blijven observeren. Met observeren bedoel ik benoem in jezelf wat er gebeurt, zodat je vanuit een 3 de perspectief naar de situatie kunt kijken zonder hierin meegesleept te worden. Ook kun je ervoor kiezen weg te lopen, aangezien de narcist toch niet zal luisteren.
Wat de narcist ook kan gaan doen is dat hij/zij juist poeslief gaat doen om jouw weer voor hem/haar te winnen. Trap hier vooral niet in, want zodra de narcist voelt dat jij weer in zijn macht bent, zal hij/zij precies hetzelfde gaan doen als eerst. Hierdoor zal jij alleen nog maar meer kapot gaan, aangezien je de narcist voor de tweede keer vertrouwd en jezelf openstelt.
Geloof vooral niet dat een narcist gaat veranderen. Ze hebben soms grote praatjes, maar veranderen gaan ze echt niet doen, daar zijn ze al te ver voor heen. Eigenlijk moet jij continue de volwassene uithangen in een relatie met de narcist, zelfs als je het kind bent. Het is heel moeilijk, maar probeer zo min mogelijk emoties te tonen en ga vooral niet tegen de narcist in, wanneer je dit doet zul je zelf alleen maar meer ellende oproepen. Voor narcisten maakt het niet uit wat voor aandacht ze krijgen, negatief is ook goed, als het maar voeding geeft. Als het kan beëindig dan altijd de relatie met een narcist, aangezien je nooit een band kan opbouwen met hem/haar en jouw vooral kapot maakt. Dit kan heel moeilijk en eng zijn, maar je kunt het!